MIKPOOPΓANIΣMOI (II) - IOI - AKYTTAPIKOI MIKPOOPΓANIΣMOI - ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

MIKPOOPΓANIΣMOI (II) - IOI - AKYTTAPIKOI

MIKPOOPΓANIΣMOI - ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΤΩΝ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

2

1 Για ποιες ασθένειες ευθύνονται οι ιοί;

Aπάντηση

Oι ιοί ευθύνονται για τις ασθένειες που ονομάζονται ιώσεις.

Στις ιώσεις περιλαμβάνονται ορισμένες σχετικά απλές διαταραχές της υγείας (π.χ. κρυο-

λόγημα) αλλά και βαριές (π.χ. πολιομυελίτιδα, AIDS, βλ. 2.22 και 5.1).

➟

 

2 Πότε ανακαλύφθηκαν οι ιοί και πώς μελετήθηκαν;

Aπάντηση

Oι ιοί ανακαλύφθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Έχουν πολύ μικρό μέγεθος (περίπου 20

έως 250 nm).
Γι’ αυτό αρχικά ήταν πολύ δύσκολη η μελέτη τους. Όμως η εφεύρεση του

ηλεκτρονικού μικροσκόπιου επέτρεψε αργότερα να προσδιοριστούν αρκετά δομικά στοι-

χεία τους.

3 Ποια είναι η δομή των ιών;

Aπάντηση

H δομή των ιών είναι απλή. Γενικά αποτελούνται από τα εξής:

α) Tο

β) Tο

υλικό τους μπορεί να είναι

i) των πρωτεϊνών του περιβλήματος του ιού,

ii) κάποιων ενζύμων απαραίτητων στον πολλαπλασιασμό του ιού.

Όμως ορισμένοι ιοί μπορεί να διαθέτουν:

α)

β) ορισμένα ένζυμα (βλ. 2.7).

καψίδιο. Eίναι ένα πρωτεϊνικό περίβλημα με χαρακτηριστική γεωμετρία*1.γενετικό υλικό. Aυτό βρίσκεται και προφυλάσσεται μέσα στο καψίδιο. Tο γενετικό*2 DNA ή RNA και διαθέτει πληροφορίες για τη σύνθεση:έλυτρο, το οποίο είναι ένα επιπλέον εξωτερικό περίβλημα

*

 

ενδοκυτταρικά παράσιτα;)

4 Για ποιο λόγο οι ιοί ζουν παρασιτικά; 

(Γιατί οι ιοί χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά

Aπάντηση

Oι ιοί παρασιτούν στα κύτταρα, διότι μόνο έτσι εξασφαλίζουν τους μηχανισμούς αντιγραφής,

μεταγραφής και μετάφρασης, καθώς και τα περισσότερα από τα αναγκαία ένζυμα και υλικά για

τις διαδικασίες αυτές

*. Γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα.

 

5 Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι ιοί;

Aπάντηση

Oι ιοί διακρίνονται σε κατηγορίες με κριτήριο:

α) το είδος του ξενιστή που προσβάλλουν. Διακρίνουμε τους ιούς:

i) βακτηρίων, ii) φυτών και iii) ζώων.

β) το είδος του γενετικού υλικού τους. Διακρίνουμε τους ιούς:

i) DNA και ii) RNA, που καθένας έχει ιδιαίτερο κύκλο ζωής.

6 Πόσο εξειδικευμένοι είναι οι ιοί στα κύτταρα που παρασιτούν;

Aπάντηση

H εξειδίκευση των ιών δεν περιορίζεται στο είδος του οργανισμού που προσβάλλουν (βακτή-

ριo, φυτό ή ζώο). Eπεκτείνεται μέχρι το είδος του ιστού ή και του κυττάρου στο οποίο παρασι-

τούν

ρα του νωτιαίου μυελού, ενώ ο ιός της γρίπης τα επιθηλιακά κύτταρα της αναπνευστικής οδού.

*. Για παράδειγμα, στον άνθρωπο ο ιός της πολιομυελίτιδας προσβάλλει τα νευρικά κύτταρα

 

εισέρχεται το γενετικό υλικό των ιών στο κύτταρο-ξενιστή;
 Πώς πολλαπλασιάζονται οι

DNA ιοί και πώς οι RNA ιοί;

7 Πώς εξελίσσεται ο κύκλος ζωής των ιών

 (που προσβάλλουν τον άνθρωπο);  

Aπάντηση

Oι ιοί πολλαπλασιάζονται στο εσωτερικό των κυττάρων-ξενιστών. Tο φαινόμενο εξελίσεται 

ως εξής:

1. Για να εισέλθει ο ιός σε ένα κύτταρο, πρέπει πρώτα να προσκολληθεί στην επιφάνειά του.

Aν ο ιός διαθέτει:

α) έλυτρο, μπορεί είτε να εισέλθει ολόκληρος στο κύτταρο είτε το έλυτρο να παραμείνει

προσκολλημένο στην επιφάνεια του κυττάρου,

MIKPOOP・・ANI™MOI (II) - IOI - AKYTTAPIKOI MIKPOOP・・ANI™MOI

27

β) μόνο καψίδιο, αυτό

Σε κάθε περίπτωση, το γενετικό υλικό του ιού
(DNA ή RNA) εισέρχεται στο κύτταρο.

2. Mετά την είσοδο του νουκλεϊκού οξέος του ιού στο κύτταρο μπορεί:

α) να ξεκινήσει

των ενζύμων του κυττάρου-ξενιστή.

β) δίκλωνο DNA, το οποίο προέρχεται άμεσα ή έμμεσα από τον ιό να ενσωματωθεί στο

DNA (στο γενετικό υλικό) του κυττάρου.
Eκεί μένει σε ληθαργική κατάσταση, αλλά δι-

πλασιάζεται μαζί με το γενετικό υλικό του κυττάρου-ξενιστή και των απογόνων του.
Έτσι

μπορεί να δημιουργηθούν γενιές κυττάρων που φέρουν και τις γενετικές πληροφορίες

του ιού.
 Πιο συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι, αν το γενετικό υλικό του ιού είναι:

i) δίκλωνο DNA, μπορεί να ενσωματωθεί αμέσως στο DNA του κυττάρου.

ii) RNA, ενδιαφέρον παρουσιάζει κυρίως ο πολλαπλασιασμός των ρετροϊών (ειδική

ομάδα RNA ιών, όπως ο ιός του AIDS).

Tο γενετικό υλικό των ρετροϊών περιλαμβάνει δύο μονόκλωνα πανομοιότυπα μόρια 

RNA.

 Kαθένα τους είναι συνδεδεμένο με ένα μόριο του ενζύμου (πρωτεΐνη) αντίστροφη με

ταγραφάση.

Tο RNA των ρετροϊών, με τη βοήθεια της αντίστροφης μεταγραφάσης, λειτουργεί ως

πρότυπο για τη σύνθεση ενός μονόκλωνου DNA (αντίστροφη μεταγραφή).
Tο μονόκλωνο

DNA, με τη βοήθεια ενζύμων του κυττάρου μετατρέπεται σε δίκλωνο DNA.
Aυτό το δίκλωνο

DNA μπορεί να ενσωματωθεί στο DNA του κυττάρου.

Tο DNA που προέρχεται από τον ιό (άμεσα ή από αντίστροφη μεταγραφή),

υπό την επί

δραση διαφόρων ερεθισμάτων (και για λόγους που δεν είναι πάντα σαφείς), μπορεί να

ενεργοποιηθεί.
Tότε μεταγράφεται και μεταφράζεται, ενώ όταν προέρχεται από DNA ιό επι

πλέον αντιγράφεται.

Σε κάθε περίπτωση όταν λειτουργεί το DNA που προέρχεται από ιό παράγονται νέα ιικά

νουκλεϊκά οξέα και πρωτεΐνες.
Aπό το συνδυασμό τους παράγονται νέοι ιοί, οι οποίοι 

εγκα

ταλείπουν το κύτταρο-ξενιστή για να μολύνουν άλλα κύτταρα.
Aυτό έχει επιπτώσεις στην κα-

λή λειτουργία (στην ομοιόσταση) ίσως και στην επιβίωση του οργανισμού-ξενιστή.

συνήθως παραμένει προσκολλημένο στην επιφάνεια του κυττάρου.αμέσως ο πολλαπλασιασμός του ιού με τη βοήθεια των μηχανισμών  

 METAΔOΣH KAI ANTIMETΩΠIΣH TΩN ΠAΘOΓONΩN MIKPOOPΓANIΣMΩN

8 Tι ονομάζεται: α) μόλυνση, β) λοίμωξη, γ) λοιμώδες νόσημα;

Aπάντηση

Mόλυνση

ονομάζεται η είσοδος στον οργανισμό ενός παθογόνου μικροοργανισμού.

Λοίμωξη

γανισμού στον οργανισμό-ξενιστή.

ονομάζεται η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του παθογόνου μικροοργανισμού

Λοιμώδες νόσημα

ονομάζεται κάθε νόσημα που προκαλείται από παθογόνο μικροοργανισμό

9 Πότε χαρακτηρίζεται ένα νόσημα λοιμώδες;

Aπάντηση

O Pόμπερτ Kοχ μελετώντας (το 1882) τον τρόπο μετάδοσης της φυματίωσης διατύπωσε τις

προϋποθέσεις (

με τα κριτήρια του Kοχ, ένα νόσημα οφείλεται σε παθογόνο μικροοργανισμό όταν αυτός:

1. ανιχνεύεται στους ιστούς ή στα υγρά ασθενών ή στον οργανισμό ατόμων που πέθαναν

από αυτήν την ασθένεια,

2. μπορεί να απομονωθεί και να καλλιεργηθεί στο εργαστήριο,

3. μπορεί να προκαλέσει την ίδια ασθένεια σε πειραματόζωα, αλλά και να απομονωθεί

από αυτά εκ νέου.

«κριτήρια του Kοχ») για να χαρακτηριστεί ένα νόσημα λοιμώδες. Σύμφωνα

10 Mε ποιον τρόπο βλάπτουν την υγεία τα βακτήρια;

Aπάντηση

Πολλά βακτήρια βλάπτουν την υγεία με ουσίες που παράγουν. Oι ουσίες αυτές ονομάζονται 

τοξίνες

α)

ρίων και ευθύνονται για διάφορα συμπτώματα (π.χ. πυρετός, πτώση της πίεσης του αί

ματος).

β)

ματος διασπείρονται στον οργανισμό και, ανάλογα με τη φύση τους, προσβάλλουν συ

γκεκριμένα όργανα.

Eνδοτοξίνες. 

Aυτές βρίσκονται στο κυτταρικό τοίχωμα ορισμένων παθογόνων βακτη-Eξωτοξίνες. 

Aυτές εκκρίνονται από τα παθογόνα βακτήρια. 

Mε την κυκλοφορία του αίματος...

 

11 Πώς μεταδίδονται οι παθογόνοι μικροοργανισμοί στον άνθρωπο;

Aπάντηση

Oι παθογόνοι μικροοργανισμοί μεταδίδονται στον άνθρωπο από:

α) την τροφή ή το νερό,

β) την επαφή με μολυσμένα ζώα,

γ) τα σταγονίδια του βήχα ή του φτερνίσματος ασθενούς,

δ) την άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα,

ε) την έμμεση επαφή με αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιήσει μολυσμένα άτομα.

12 Πώς εισέρχονται στον οργανισμό οι παθογόνοι μικροοργανισμοί;

Aπάντηση

Oι παθογόνοι μικροοργανισμοί εισέρχονται στον οργανισμό από:

α) κάποια ασυνέχεια του δέρματος (βλ. 3.5 και 3.8),

β) τους βλεννογόνους κοιλοτήτων του οργανισμού (στόματος, στομάχου, κόλπου).

13 Πώς προλαμβάνονται οι μολύνσεις;

Aπάντηση

H πρόληψη των μολύνσεων προϋποθέτει τη γνώση των μηχανισμών ανάπτυξης και πολλα-

πλασιασμού των μικροβίων.

Aναγκαία προϋπόθεση για την αποφυγή της μετάδοσης ασθενειών αποτελεί η υιοθέτηση

και η τήρηση κανόνων προσωπικής και δημόσιας υγιεινής (επίσης βλ. 4.7), όπως οι εξής:

1. Tα μαλλιά, το δέρμα και ειδικά τα χέρια πρέπει να πλένονται τακτικά.

2. Tρόφιμα όπως τα λαχανικά

να παστεριώνονται.

Kατά την παστερίωση το γάλα θερμαίνεται στους 62°C για μισή ώρα. Έτσι καταστρέ-

φονται όλα τα παθογόνα μικρόβια και τα περισσότερα μη παθογόνα, ενώ παράλληλα

διατηρείται η γεύση του

3. Tο νερό πρέπει να χλωριώνεται ελεγχόμενα συνεχώς, ώστε να αποτρέπεται η δυνατότητα

ανάπτυξης παθογόνων μικροοργανισμών.

*1 πρέπει να πλένονται καλά, ενώ άλλα όπως το γάλα  

4. Kατά τη σεξουαλική επαφή συνιστάται η χρήση προφυλακτικού, ώστε να αποτρέπεται η

μετάδοση σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων.

 

14 Πώς αντιμετωπίζονται οι βακτηριακές λοιμώξεις;

Aπάντηση

H αντιμετώπιση των λοιμώξεων (όπως και των μολύνσεων) προϋποθέτει τη γνώση των

μηχανισμών ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού των μικροβίων. Σήμερα η αντιμετώπιση των

βακτηριακών λοιμώξεων στηρίζεται κυρίως στα αντιβιοτικά.

Tα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες με αντιμικροβιακή δράση, που παράγονται από βα-

κτήρια, μύκητες και φυτά.

2.1

5 Πότε και πώς ανακαλύφθηκε το πρώτο αντιβιοτικό;

Aπάντηση

Tο πρώτο αντιβιοτικό ανακαλύφθηκε από τον Aλεξάντερ Φλέμινγκ το 1929 τυχαία. Aυτός πα-

ρατήρησε σε καλλιέργειες βακτηριακών κυττάρων ότι η ανάπτυξή τους είχε ανασταλεί λόγω

της ανάπτυξης ενός μύκητα του γένους

Penicillium.

16 Πώς επιτυγχάνουν τα αντιβιοτικά την αναστολή της ανάπτυξης των μικροοργανι-

Aπάντηση

Tα αντιβιοτικά αναστέλλουν ή παρεμποδίζουν κάποια ειδική βιοχημική αντίδραση του μικρο-

οργανισμού. Tα μέχρι σήμερα γνωστά αντιβιοτικά δρουν με έναν από τους επόμενους μηχα-

νισμούς στους μικροοργανισμούς:

α) Παρεμποδίζουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματός τους (π.χ. η πενικιλίνη).

β) Aναστέλλουν κάποια αντίδραση του μεταβολισμού τους.

γ) Παρεμβαίνουν στις λειτουργίες αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του γενετι-

κού υλικού τους.

δ) Προκαλούν διαταραχές στη λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης τους.

17 Γιατί η δράση των αντιβιοτικών χαρακτηρίζεται επιλεκτική;

Aπάντηση

H δράση των αντιβιοτικών χαρακτηρίζεται επιλεκτική, διότι αυτά βλάπτουν μόνο τους

μικροοργανισμούς και όχι τα κύτταρα του ανθρώπου.

18 Γιατί δεν υπάρχουν αντιβιοτικά κατά των ιών;

Aπάντηση

Tα αντιβιοτικά γενικά δρουν αναστέλλοντας την παραγωγή ουσιών (το μεταβολισμό) βα-

κτηρίων, μυκήτων και πρωτόζωων. Όμως οι ιοί αποτελούν υποχρεωτικά κυτταρικά παρά-

σιτα, διότι δεν διαθέτουν δικό τους

αντιβιοτικά κατά των ιών.

* μεταβολικό μηχανισμό. Γι’ αυτό δεν έχουν βρεθεί..

 

την ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών;

19 Ποια σημασία έχουν τα αντιβιοτικά για τον άνθρωπο; Γιατί εντείνεται η ανάγκη για

Aπάντηση

H ανακάλυψη των αντιβιοτικών συνέβαλε αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των βακτηρια-

κών λοιμώξεων.

Eξαιτίας της αλόγιστης χρήσης των αντιβιοτικών δημιουργούνται στελέχη βακτηρίων που εί-

ναι ανθεκτικά σε διαθέσιμα αντιβιοτικά. Γι’ αυτό εντείνεται η ανάγκη για την ανακάλυψη νέων

αντιβιοτικών.

ναι; Tι προκαλούν;

20 Ποια νοσήματα ονομάζονται σεξουαλικώς μεταδιδόμενα και πόσο διαδεδομένα εί-

Aπάντηση

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ονομάζονται όσα μεταδίδονται κυρίως με τη σεξου-

αλική επαφή

Eίναι ευρέως διαδεδομένα σε όλο τον κόσμο και κάθε χρόνο αναφέρονται περίπου

250 εκατομμύρια περιστατικά. Mάλιστα το 1/3 από αυτά αφορά εφήβους.

Προκαλούν στειρότητα, νοσηρότητα, ακόμα και θανάτους.

σεξουαλική επαφή 

21 Πώς αλλιώς μεταδίδονται τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (εκτός από τη

Aπάντηση

Eκτός από τη σεξουαλική επαφή, τα περισσότερα από αυτά τα νοσήματα μπορούν να μεταδο

θούν:

α) μέσω του αίματος ή των παραγώγων του (π.χ. κατά τις μεταγγίσεις ή τη χρήση μολυσμέ

νης σύριγγας),

β) από μολυσμένη μητέρα στο έμβρυο.